Để khỏi mang tiếng thuốc ta

Gần đây, ngộ độc đông dược trở thành một vấn đề bức xúc, bởi có người đã tử vong. Có trường hợp rất rõ ràng, nhưng cũng lắm trường hợp bị quy kết thiếu cơ sở khiến không ít người lo sợ khi phải dùng đông dược. Thật ra đông dược có dễ gây ngộ độc? Phòng tránh cách nào?

Nguyên nhân:

     + Bệnh nhân có cơ địa dị ứng với một hoặc nhiều chất có trong thành phần của thuốc. Điều này xảy ra tương tự đối với tân dược, tuy nhiên vì đông dược thường là một hỗn hợp gồm rất nhiều chất khác nhau nên rất khó xác định dị nguyên cụ thể.     Về nguyên tắc, đã gọi là thuốc thì bất kể tân dược (thuốc tây) hay đông dược (thuốc ta) đều có thể gây tác dụng không mong muốn. Đông dược – ở đây chỉ đề cập những đông dược thật – có thể dẫn tới ngộ độc vì một số lý do:

     + Bệnh nhân dùng quá liều (do tự ý hoặc do thầy thuốc chỉ định) loại đông dược mà trong thành phần có một hoặc nhiều vị có độc như bán hạ, phụ tử, mã tiền, hoàng nàn...

     + Do trình độ hoặc do khám bệnh không kỹ, thầy thuốc đã kê đơn loại đông dược phản chỉ định đối với người bệnh.

     + Do chất lượng thuốc không đảm bảo: khi trồng trọt, bón quá nhiều hoá chất có hại, bảo quản không tốt (dùng quá nhiều lưu huỳnh...), bào chế sai quy cách hoặc vì bị nhiễm vi sinh vật có hại, đặc biệt là các loại nấm mốc.

     + Do nhầm lẫn dược liệu khi thu hái, mua bán và sử dụng. Điều này có thể do người bệnh tự dùng, do nhân viên y tế cân thuốc cẩu thả hoặc do người bán cố tình đánh tráo để trục lợi (ví như dùng thương lục làm giả nhân sâm).

     + Do bệnh nhân không tuân thủ đúng hướng dẫn của thầy thuốc về cách sắc, cách uống, liều lượng và quy trình điều trị.

     + Do người bệnh dùng phối hợp quá nhiều loại thuốc, cả tân dược và đông dược, dẫn đến sự tương tác và sản sinh những chất có hại cho cơ thể. Đây là một vấn đề rất phức tạp mà người thầy thuốc dễ bỏ qua và người bệnh cũng dễ tự ý dùng thêm với mong muốn bệnh tình mau thuyên giảm...

Để ngăn ngừa tai biến

Với bệnh nhân: phải tuân thủ triệt để hướng dẫn của thầy thuốc, không tuỳ tiện sử dụng đông dược, không tự ý nâng liều và kéo dài ngày dùng. Có thể tự dùng một số vị thuốc và bài thuốc đơn giản theo kinh nghiệm dân gian, nhưng tốt nhất vẫn nên có sự tư vấn đầy đủ của thầy thuốc chuyên khoa. Nếu thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, phải ngừng thuốc ngay và báo cho thầy thuốc biết để xử trí kịp thời.

Với thầy thuốc: phải khám tỉ mỉ, nắm được tiền sử dị ứng của bệnh nhân. Sử dụng các xét nghiệm hiện đại cần thiết để biết được tình trạng sức khoẻ của bệnh nhân và tiên lượng được kết quả dùng thuốc. Hết sức thận trọng trong việc kê đơn những vị thuốc có độc. Hướng dẫn chu đáo cho bệnh nhân cách thức dùng thuốc, không phối hợp thuốc tây và thuốc ta một cách cẩu thả, kiểm tra kỹ chất lượng thuốc trước khi cân đơn...

THS.BS HOÀNG KHÁNH TOÀN
Trưởng khoa đông y, BV Trung ương quân đội 108